Sergt. M.P. Vellekoop 11.07.20.006

Maarten Vellekoop (*20 juli 1911, Honselersdijk - † 8 augustus 1999, Voorburg) maakte drie reizen naar Ned.-Indië met de Volendam, een schip van de Holland Amerika Lijn. De Volendam was tijdens de politionele acties ingezet als troepentransportschip en sergt. Vellekoop was er hospik. Het schip vertrok uit Rotterdam op resp. 12-5-1947, 5-11-1947 en 27-2-1948.

Vellekoop woonde in die tijd met zijn gezin (vrouw en vier kinderen) op de Dijkweg in Honselersdijk en werkte in Naaldwijk als "beheerder ener Spaarbank", d.w.z. hij was de directeur van het Bijkantoor van de "Spaarbank te Delft" op het Wilhelminaplein.
Eigenlijk was hij onderwijzer, geslaagd in 1929 vlak voor zijn 18e verjaardag als "kwekeling met akte" (even Nederlands jongste onderwijzer!), maar vond in de crisistijd natuurlijk geen betaald werk in 't vak.
Van 1939 tot 1954 werkte hij bij de Spaarbank. In 1954 (groot tekort aan onderwijzers) volgde hij tenslotte toch zijn roeping en werd echt onderwijzer, natuurlijk bij het openbaar onderwijs. Het gezin verhuisde in 1955 naar Voorburg, waar Vellekoop tot zijn pensioen les gaf op de Delflandse school, de Vlietschool (MULO), en het Daltonlyceum.
Maarten trok al in zijn jeugd veel op met jongeren, was overtuigd drankbestrijder (altijd gebleven) en oprichter van de Westlandse afdeling van de JVO (Jeugdbond voor Onthouding). Hij zong goed, speelde graag toneel (vele malen Sinterklaas die, op een wit paard gezeten, zijn blijde intocht in Naaldwijk hield), was een handige knutselaar, een uitstekend zwemmer (bij voorkeur in zee) en boeiend verteller. In militaire dienst (1931) en tijdens de mobilisatie was hij hospik. Verder bekwaamde hij zich in "Oud-Rosenburg" in Den Haag tot verpleger van psychiatrisch zieken. Hij leerde in 1939 Annie Weijtze kennen, verpleegster aan de Zuidwal in Den Haag. Ze trouwden op 18 december 1940.

Van zijn drie reizen met de Volendam schreef hij lange brieven naar huis. Zijn uitvoerige verslagen van de gang van zaken aan boord en in het hospitaal bevatten veel tekeningen en verraden de geboren onderwijzer. Uit alles spreekt zijn warme belangstelling en liefde voor gezin en medemens, zijn patienten, natuur en techniek, en zijn "schuit". Hij bleef ook later in de krant de reizen van de Volendam volgen. Wij leerden als kind dat de "-dammen" en de "-dijken" van de HAL waren. Toen de Volendam in de jaren vijftig werd gesloopt, deed hem dat pijn, en toen een kennis suggereerde om te gaan kijken, was zijn reactie: "Je gaat toch ook niet kijken als ze je vrouw naar de slager brengen."

Eén brief van de tweede reis is hier in z'n geheel gepubliceerd. De brief beschrijft de aanvaring van de Volendam met een spoorbrug over het Suezkanaal. De andere brieven zijn flink ingekort.



In 1947 waren er vier kinderen in ons gezin, in 1948 verhuisden we naar Naaldwijk, in 1949 werd nog dochter Inge geboren. Vaders reizen naar Ned.-Indië hebben op ons allemaal wel op een of andere manier indruk gemaakt. De zwarte olifantjes op de schoorsteen, een bamboe ringetje, tekeningen van palmbomen, moeders brievendoos van houtsnijwerk, de hangmat in de tuin, de boeken en kalendertjes van de NIWIN, het gescandeerde rijmpje over de HAL:

Groen-wit-groen,

wei-nig te vre-ten,

veel-te-doen ...

Ger Vellekoop (*1942), september 2005

Maart en Annie in 1990

5-11-1947 Vertrek uit Rotterdam

5-11-1947 Vertrek uit Rotterdam

Zie ook de herinneringen van de jonge violist Be Feldbrugge, die als soldaat meevoer op dezelfde reis.

[...]
De reis schijnt toch weer over P.Said te gaan.

Bijgaande briefjes over 't postadres werden gister uitgereikt. Ook in de krant schijnt gestaan te hebben, dat we de 11e langs Las Palmas en verder via Durban zouden gaan.
Van morgen werd door de overste echter gezegd: "Toch Port Said", dus dat wordt Aden.
De krant en vooral de radio (B.S.) [Buitenlandse Strijdkrachten] zullen wel 't goede adres opgeven. De meeste zekerheid geeft natuurlijk altijd een telefoontje naar de Rott. Lloyd.
[...]
't Is half 3 en eerst even een mooi handschoenverband gelegd bij een jongen met 4 geklemde vingers.
Vraag aan Kerkhoff of hij in de wachtkamer [van de Spaarbank???-GV] een lijstje met namen van de beste rekenaars hangt (een mooi erelijstje)
Aan stuurboord ligt een bootje van de Marine-duik-dienst. Een duiker tast de hele scheepswand af!! Zo nu en dan komt hij boven water. Dag jongens. Vader gaat dus weer door de Roode Zee! Kijk maar goed op de kaart!



Maart

[ postadres + achterkant]

9-11-1947 Golf van Gibraltar - Algiers 11-11-1947

Zondagmiddag 9-11-'47
a/b s.s. Volendam in de
golf van Gibraltar

[...]Even mijn zonnebril afleggen en de verrekijker pakken, want hier in de G. v. Gibr. passeren veel schepen. Dat ik niet eer geschreven heb komt omdat ik het niet druk, maar omdat ik nogal veel werk heb, (de schuit trilt nogal, vooral hier op het achterschip), maar 't is een drukte, waar we overheen kunnen zien. Chronologisch: Eerst hebben Leen en ik een puike apotheek annex Ziekenrapport geschapen. Er zijn maar 4 dokters en die zijn zeer menselijk. Dr de Voogd (S.M.O.), Dr de Neef, Dr Lely en Dr Lobach, die van elke pat. voldoende notitie nemen en toch van opschieten houden. De eerste dag werden de diensten verdeeld.
Een wachtdokter enz. Wij sopten en boenden, 3 vaste corveeers heb ik + nog 5 hospikken. Allen van zeer goeden wille.
Pas woensdag om 3 uur gingen de schilders van boord en alles zit prima in de verf. Om 8 uur en 19 uur zijn de ziekenrapporten. 4 uur een verbandrapport. Ik zorg voor de geregelde zaaldienst en Leen is expert in inenterij.
Vrijdag en Zaterdag werd geprikt en bovendien hadden we gister l.l-inspectie in de ruimen. Enkele scabies, phinosis en balanitis er nog uitgepikt. Stel je voor: Dr de Voogd gaat naar ruim D3, Dr Lobach naar C2 en D2, Sergt. Vellekoop C3, Sergt. Bezemer B5, Dr de Neef C6 enz. Het bleek, dat Leen en ik er het meest maar ook het grondigst hadden gedaan. [...]
Er is nog een oude Majoor-verpleger van de mariniers aan boord, die graag op de Z.Rapporten komt helpen en een enorme ervaring heeft. Met grote liefde spreekt deze oude baas over zijn vak. Als je hem salversan (intraveneus) en bismuth ziet geven zie je zijn vakmanschap.
Na elk Z.R. wordt de zaak gedweild, gepoetst en ook de linnenkast is prima (nu er een slot op zit).
De toegevoegde korporaals doen dienst op zaal, de 3 corveeers lopen zich 't vuur uit hun sloffen voor mij en één recalcitrant, die uit de bajes kwam en nergens wilde werken moet door mij 's avonds weggestuurd worden, omdat hij anders dag en nacht zou doorwerken. Onze huttensteward is prima: om half 7 komt hij al koffie op bed brengen, half 11 en 3 uur heeft hij weer koffie en thee en altijd weet hij er wat bij te "versieren", wat zelfs bij de officieren niet op tafel komt. (Al 3 x had hij een grote punt boterkoek!)
6/11 hadden we onze eerste patient (commotio cerebri), die tijdens inschepingsverlof geduveld was. 2 dagen bleef hij moederziel alleen liggen, maar gister [8/11] kregen we er een stuk of 4 bij, zodat er nu in totaal 5 zijn. Gelukkig geen geen van allen ernstig (misschien 1 parotis en 1 haematurie) dus 'k kan er wel eens uit. De schuit ken ik nu veel beter en de crew vindt je na 1 reis "bevaren", dus je kunt voor je zaal en de jongens veel meer "versieren" dan eerst.
Van de kijker hebben we verbazend veel plezier. Vanmorgen passerden we de "Stad Arnhem" van de Halcyon Lijn uit Rotterdam, Een vrachtboot.
De eerste dagen, d.w.z. nachten, heb ik zelf op z.zaal geslapen, omdat er maar 1 patient was.
Bij Maassluis, Vianden en de Hoek heb ik niets gezien.
Het was al donker, dus ik hoop, dat er niemand was.
Van de Engelse en Franse kust niets gezien.
Het Kanaal was rustig en van sinterklaas heb ik niets gezien, want we voeren met een grote boog om de Spaans-Port. kust.

Het is nu alweer Maandag [10-11] en de stuurboordzaal ligt ineens vol met inent klantjes. Momenteel zijn er 20. Allemaal begonnen met 38.5. Wat nu weer lekker gedaald is. Toch komen er nog steeds bij. Nooit zijn ze a/d wal tijdig [met inenten]. Het is wel druk, maar ordelijk en van die 3 weken hospitaal heb ik nog heel wat opgestoken, vooral wat administratie betreft.
Juist kom ik ('t is nu bij 12u middernacht) van de filmvoorstelling, die de operateur voor onze tafel draaide in de detention room van fourier H.Valk. Gijn!
Stan Laurel en Olivier Hardy.
Gisteravond 9 uur Gibraltar. Niets van te zien.
Morgenochtend (11-11) ± 6 uur Algiers, waar post van boord gaat (zegt men)
Vader
en Maart

Jongens, toen we 5 Nov. weg zouden varen en de loopplank met een grote rijdende kraan al was opgetild kwam er nog iemand aangehold, die vertelde, dat het vat met chloorkalkpoeder was aangekomen. Nu had de dokter dit nodig voor 't ontsmetten v.h. drinkwater. Ik vroeg de kraanmachinist (er mocht niemand meer van boord) om het aan boord te zetten, maar omdat de kade volstroomde met mensen was dat nogal gevaarlijk.
Toch liet hij zijn machtige arm over alle mensen heen dalen en zwaaien naar het vat. Met 2 haken om een klein richeltje ging het de hoogte in. Hij draaide en terwijl we wegvoeren zette hij 't netjes aan boord.
De stoombootjes trokken ons af en daar ging het naar 't midden van de rivier.
Dokter blij, wij zweten om 't vat in de poli te krijgen (140 kilo) en de kraanmachinist zwaaide met z'n pet.
Gister zat een koolmeesje op het sloependek. Toen ik terug kwam met het fototoestel was het weg.

Maart


[ de kraanmachinist roept: "Van onderen". ]

't Is Donderdag, 11/11, St Maarten, wapenstst.dag. 6 uur en we maken tegen 7 uur vast aan de kade (aan S.B., dus vanuit onze hut goed te zien.) We liggen nu (7 uur) vast en 100 m. van de wal terwijl de winches de kabels inkorten en ons voor en achter tegen de kant trekken.

14-11-1947 Voorbij Malta - Port Said 16-11-1947

14-11-47 Voorbij Malta

[...]
Als een dief in eigen huis zit ik op het poopdek in alleen een wit broekje te schrijven. Goddelijk ! Vitaal en goedgemutst, zonnebril op, tas op de knieën en wachtend op 4 uur. Elke dag breken we er van 2 - 4 tussenuit om zon te drinken.
Na mijn vorige brief uit Algiers is het plotseling volgelopen tot 50 patienten op de zalen en nog 320 in de ruimen. Allemaal buikklachten en pokken (vacc.) Op 3 Nov. waren b.v. alle stoottroepers tegen pokken ingeënt en na 8 dg. begonnen al die dingen fel op te komen.
Ook was er een goedaardige voedselvergiftiging, zodat in no time alles onder zat. De hele nacht chloorkalk gestrooid (hoe zegende ik dat vat, wat 't laatst aan boord gehesen was). Feitelijk was het bestemd ter chlorering v. h. drinkwater waarvoor het dan ook wordt gebruikt. Wij maar niezen en 3 actieve dokters overal achterna gesjouwd en direct strenge vasten-diëten vastgesteld, na 1 1/2 dag 1 sneetje toast en suikerloze thee. Sulfa Guanidine enz. Ook Norit was zeer in trek. Ziekenrapporten draaien prima. In 't hosp. kun je van de vloer en gangen eten, w.c.'s en koper glimmen en M.P.V. [= M.P. Vellekoop] is in zijn nopjes. De jongens doen flink hun best en komen er nu zo langzamerhand in. Als ze 't werk maar zien ...! Fout is natuurlijk weer, dat de menu's voor off., onderoff. en soldaten zó verschillend zijn. Ook die stommiteit om 1, 2, of 7 dagen vóór inscheping nog in te enten, is nog niet over. Juist komt Brekelmans boven en zegt, dat er in Aden géén post van en aan boord komt, dus 't zal moeilijk worden. Misschien pas te Sabang.
Van de vaste staf wilden we gezamenlijk een telegram aan Binnenl. Strijdkr. sturen, maar de COT bepaalde, dat dit onderdeel te klein was (de lamzak).
Er waren er enkelen, die dachten, dat hij wat ten gunste was veranderd, maar uit ervaring zijn we van een koude kermis thuisgekomen. Zo heeft hij nu weer bepaald, dat het poop-dek alléén voor vaste staf is, zodat de bemanning hun eigen zonnedekje weer kwijt is.
[...]
't Is nu Zondagavond 16/11 en heerlijk rustig zit ik in de hut.
't Is nu pas 9 uur en 4 kameraden zitten te kaarten.
Er zijn veel patienten ontslagen en alles heb ik weer op de stuurboordzaal kunnen samentrekken, zodat het veel gemakkelijker werkt. Ik moet wel streng controleren, maar 't loopt gesmeerd... Je kent zo'n boot veel beter en je krijgt overal veel meer gedaan, dus je kunt alles behaaglijker maken.
Onze huttensteward komt ons regelmatig met boterkoek verwennen.
[ tekening stuk boterkoek ]

Hij komt, als 't klaarstaat even naar 't Hospitaal om ons tewaarschuwen, haalt en brengt onze was, maakt de bedden op, enz.
Vandaag voor 't eerst limonade met ijs gemaakt. De dokters vonden 't net als de jongens heerlijk. Ik hoop dat ik uitkom, want ik kreeg een grote mandfles (25 L.) siroop voor een hele maand. Moeilijk hoor!

Na de Bittermeren en de berg Sinaï koersten we via de 12-Apostel-eilandjes naar Aden waar we buitengaats een hele dag bleven liggen. Nu kwam de lange oversteek naar Sumatra. We doodden de tijd met dek zwabberen, wapenles, spelletjes en het bijwonen van kerkdiensten. We kregen last van onlesbare  dorst. Lange rijen voor de limonade was het gevolg. (Bron: Bé Feldbrugge op http://www.veteranen-online.nl/indonesie/010.htm)

Vanmiddag kwamen we ± 1 uur in Port Said. Gelukkig hoefden we niet lang te wachten en waren we na een uurtje weer op gang.
Ik stond achterop en eerst werden dikke manillakabels ingehaald, daarna de staaldraadkabels. Ik zag hoe die kabel met rukken over de bolders sprong en ik schreeuwde tegen de bootsmaat "achteruit" en gelijk sprong hij achteruit, maar kreeg toch nog een opdonder van die kabel, wat gelukkkig goed afliep. Er zaten nu 2 slagen in en 't was een gokkie dat de kabel door 't oog van de boei zou schieten.
Vlak bij de boei sprong hij recht en toen moest nog de bakboordskabel naar binnen. De schroeven begonnen al te draaien en toen riep de bootsman (door de telefoon naar de brug) "laat de kar nog even stoppen" en direct stonden de schroeven stil. Toen de kabel niet meer in de schroef kon komen riep hij "achteruit is alles klaar" en prompt ging er door de machine telegraaf : pring - pring - pring --- halve kracht ! ! en de schroeven draaiden weer.

Zo'n slipkabel zit dubbel vast en gewoon doorgestoken.


als je nu die losse lus losgooit valt hij in zee en als de winch gaat draaien trek je alles door 't grote oog op de boei.
En nu ga 'k slapen en morgen vertellen wat er daarnet [zondagavond 16/11] gebeurd is.

17-11-1947 Aanvaring Volendam met spoorbrug Alcantara in Suezkanaal (16-11-1947)

't Is nu maandagmiddag [17/11], weer zit ik te schrijven in de zon, terwijl er geen trilling is want de boot ligt stil in de baai van Suez. Autoriteiten varen af en aan want...
Gisteravond was ik bezig een oog te verbinden, 't was al aardig donker en we voeren door 't [Suez]Kanaal.
Plotseling ... Bang .. ! en daarna een dof gebonk aan bakboord. Een lichte paniek ontstond, maar gelukkig was ik bij de patienten, en kon ze geruststellen door te zeggen, dat we als we lek waren we nooit diep konden zinken en vlak bij de kant lagen. De flesjes rammelden en vielen om en van de benedenzalen kwamen de jongens met zwemvesten naar boven gehold. Er werd geen sloepenrol geblazen
- - - - - - -------- , dus gevaar was er niet.

Wat was er gebeurd?
Over 't kanaal liggen een paar draaibruggen, o.a. ook een spoorbrug, die naar 2 kanten kan open draaien.
Nu had de loods zulke aanwijzingen gegeven dat de roerganger onmogelijk tijdig de schuit om kon trekken. Vooral als zo'n grote kast langzaam vaart is hij traag in 't gehoorzamen aan 't roer. De roerganger zag hem vér naar bakb. uit 't roer lopen en kon de schuit (alles op bevel van de loods) niet tijdig terug trekken, zodat de boeg met een klap tegen de linkse pijler sloeg en de spoorbrug in 't kanaal dook. ('t Is ons nog niet bekend of er doden bij te betreuren zijn maar 'k geloof het niet.)



De machinekamer kreeg 't zwaar te verduren en de schroef werd ook 't felle terugslaan iets ontzet. Om te remmen werd het anker nog geslipt maar bonkend schoven we tot 't Hospitaal tegen de brug en toen achteruit. Schelden langs de kant in 't donker, fluitjes, commando's en onrustige jongens. De arabieren zullen nu wel helemaal de pest in hebben. Als belediging zagen we er al verschillende langs 't kanaal staan in Adamscostuum. Gelukkig konden we na een eerste onderzoek doorvaren, de Loods werd in 't Bittermeer vervangen en in Suez werd vanmorgen de schade (naar Lloyds) opgenomen. De voorste huidplaten zijn gescheurd, veel deuken en een scheve neus.
De "piek"-tank liep gedeeltelijk leeg (drinkwater) maar daar zit hooguit "maar" 200 ton in. (dus voor 2 dagen)
Natuurlijk zit de hele "Volendam"zich 't hoofd te breken over de schuldvraag. Aan sabotage wordt niet erg gedacht. (Ik dacht: een mijn) Nu wordt er van beton een noodbekisting gemaakt en straks zullen we wel weer gaan varen, al zal 't wat langzamer zijn.
En de bemanning kankeren op die rotschuit "die altijd wat heeft". Je weet niet hoe bijgelovig crew is!
Gelukkig hoor ik, dat we toch voor "Lloyd" mogen doorvaren dus straks zal het anker wel weer worden gehesen.

Avonds, halverwege het kanaal, maakte onze schuit een vreemde slinger, waardoor ik met de vioolstok in de fan terecht kwam, gelukkig zonder grote schade te veroorzaken.

Boven gekomen merkte ik dat we behoorlijk slagzij maakten. Dat kwam voornamelijk door de eenzijdige belangstelling van de opvarenden omdat de boot tegen een halfgeopende spoorbrug was geknald. Na enige tijd verscheen er een Arabier die, als een soort Aladdin, met een olielamp, de schade kwam opnemen. Deze sprookjesfiguur kreeg opmerkingen naar zijn hoofd in de trant van 'Hé Ali Baba' en 'Salem Aleichem'! In de haven van het plaatsje Suez werd geconstateerd dat we een flinke deuk aan stuurboord hadden opgelopen. We konden de reis toch voortzetten, zij het op halve kracht. (Bron Be'Feldbrugge op http://www.veteranen-online.nl/indonesie/010.htm)

20-11-1947 Rode Zee - Aden 22-11-1947

Het is inmiddels Donderdag 20 November geworden en nog steeds zitten we op de Roode Zee, die niet te herkennen is en veranderd is in een felbewogen zee met witte koppen en een koude bries.
's Avonds 7 uur hesen we het anker en verlieten Suez. Aan alle kanten werd aan de schuit gedokterd en het was wel te merken, dat er een slag in de schroef zat. Volgens de roerganger was 't moeilijk sturen. Na een dag halve kracht (om boegwater te vermijden), waardoor het beton zou zijn weggespoeld) en een hele poos stilliggen en dobberen op de Roode Zee (gister) varen we nu met een stuk beton in de neus weer op volle toeren.

Deze vlek maak ik
om even te laten
zien hòe best de
punt boterkoek is
die naast me klaar
staat.

Van Port Said tot Suez namen we natuurlijk weer 2 bootjes met bruine [?] kerels mee om de trossen in Suez
vast te maken. Omdat 't nogal riskant was bleven ze met hun schuitje buiten boord hangen. Zó - - -/


[ tekening bootje aan Volendam ]

Gisteravond fijne
maan-sterre-
hemel.. Gezongen met
een paar jongens a/d reling.
De dagen vliegen om
en nu is 't alweer 21/11.
We zijn nog steeds in de
Roode Zee ter hoogte van
Perim. Gisteravond een

spannende bokswedstrijd gezien, en als geneesk. pers. op de voorste rij.
Eergister zou Valk een demonstratie geven (hij is oud-bokser) en kreeg ik een paar handschoenen aan. Ik vroeg of hij zijn gebit niet moest uitleggen. Hij lachte me uit en zei, dat 'k geen kans zou krijgen bij z'n gezicht te komen enz. enz.
- - - - - - - - Nadat hij opgegeven had zei de tandarts, dat hij geen spullen in z'n set had en 't maar in Batavia moest proberen om een nieuw gebit te laten maken. Het spijt me erg - - - - !
's Morgens zit ik koffie te drinken en nu schrijf ik meteen de brief af, want waarschijnlijk kan er in Aden (waar we morgenavond hopen te komen) post van boord via de Purser. Gerrie, ik heb jouw potloodje
maar van ziekenzaal gehaald, want anders is 't helemaal versleten als ik thuiskom. Nu gebruiken ze daar een nieuw. Annetje, 3 x p.d. temp (nu maar 16 pat.) en wanneer ook de Dr. visite maakt: alles stofvrij, temp. lijsten volledig (met therapie, ontlasting, enz.) bijgewerkt, nderdeelsgewijze in volgorde der bedden gerangschikt, schat, wat denk je van zo'n Hoofdverpleger?
Heb ik je al geschreven dat ik er een pneumonie jongen bij heb? Dat 't hem goed gaat, reeds de 2e dag de temp omlaag was en nu niet boven 37.5 komt (sulfadiazin)

eerste dag 4 tabl. ineens, daarna om de 4 uur 2
tweede  "   om de 4 uur 2
derde   "    "  " 6  "  2
----
zesde   "    "  " 12  " 2

Heerlijk kun je zo'n jongen vertroetelen. Gister voor 't eerst lekkere bedwassing gegeven.
Als ik geen gelegenheid meer krijg in Aden te schrijven, zeg dan tegen Moe, dat ik genoten heb van 't pakje dat ze met een grote M, een suikerbeer en veel pepernoten en chocola had meegegeven. Ik wist niet, dat 't voor Sinterklaas bedoeld was en was aan 't openmaken gegaan toen we 's avonds gezellig bij elkaar zaten.
Heerlijk !
Het gat in 't schip is aan de binnenkant volgestort met cement. Hij maakt ook in de schroeftunnel een beetje water. De neus maakt nog een verdomd rare boeggolf maar 't is mooi als de zee licht. Ook gisteravond is 't een compleet vuurwerk geweest met vliegende visjes enz......
En helemáál op de voorpiek, heerlijk met de fluitende wind door 't want 's morgens 7 uur.
Het wordt nu verward in de hut en 'k zal stoppen. De brief wordt wat zwaar met dat dikke papier, maar 'k heb ponden.
Wim, de kapotgevaren brug is uit de takels van de bok geduveld, zodat 't kanaal nu helemaal is afgesloten en de "Grote Beer" ons in Aden jullie post niet zal brengen.

Dag lievelingen allemaal.
Tijn, heb je Sinterklaas al gezien?
Liesje, heb je al een
versje gezongen? Grote jongens
Wim en Ger, helpen jullie Moeder
en Annetje, denk je om mijn vrouw?
Veel zoenen overal Maart

Jongens, vandaag (22/11) zat er een grote haai in de baai en die vrat alles op. 'k Ben blij dat ik niet over boord viel, want een emmer werd helemaal ingeslikt. Hap... zeit ie.



Gisteravond woei het zo hard, dat ik wel tegen de wind in kon hangen. Boven op het poop-dek. Je kon elkaar niet verstaan.
Voorop stond de uitkijk met zijn hoorn, en bij een schip aan stuurboord 1 stoot, bakboord 2 stoten en recht vooruit 3 stoten op zijn hoorn.
Lievelingen tot ziens. [...] Maart

26-11-1947 Indische Oceaan 3-12-1947 (Guardafui – Malediven)

26-11-47
Lieveling van mij,
schatten van jongens,
Annetje, hoe verder ik weg vaar, hoe dichter je bij me bent. Terwijl ik nu naar de kapstok loop om mijn vulpen te pakken ('k draag slechts m'n ∆ ) springt er plotseling een knoop van mijn broek, (die ook aan de kapstok hangt.) Hoe bestaat't !! Gedachten zijn sterker dan naaigaren.
Vanmiddag van 2-4 heerlijk in de zon gelegen op het Poop-dek, daarna een druk ziekenverbandrapport, eten delen, enz. 7 uur ziekenrapport en nu eerst heerlijk gebaad. Hoe gaat het daar? Is het druk in de woning? Geneer je toch in 's hemelsnaam niet en vraag Kuuk of Bets eens. Hoe is 't bij Leo en Toos? [Kester, benedenburen op de Dijkweg] En met Peep, Fien en Jannie? [Spaarbank medewerkers]. En Gijs en de Swerissen en Veldhovens? 'k Zou jullie wel eens even om de haard willen zien!

28-11-47
Met een variant op "Wat kan kan kan kan alleen" zit ik in de felle bries, die het water soms op het poopdek slaat, te schrijven. De riemen van mijn tas klemmen het papier vlak, en de zon doet dienst als vloeiblad. (Even m'n zonnebril opzetten.)

Zó zie ie dan te pennen
aan 't liefste
wat ie heeft, dat hij
vanmorgen een telegram
kreeg.
Meid, wat was ik blij.
Jongens, wat zullen
die bloeiende paperwhites
mooi zijn. Ruiken ze lekker? Blij, dat jullie allen gezond bent. Ja, jongens, natuurlijk heb ik dadelijk zo goed mogelijk een tekening van de brug gemaakt. Omdat alles in 't donker was kon niemand er een foto van maken. Als ik heel veel tijd heb komt er nog wel eens een tekening. De brief uit Algiers hebben jullie zeker nog niet. Ook uit Aden heb ik er één gestuurd. In Aden was het leuk. 's Zaterdags [22-11] kwamen wij er aan en 't was een prachtig gezicht, die witte gebouwen, weinig bomen, onderaan hoge rotsen. In een grote motorboot van de Havendienst gingen Leen en ik na 't avondziekenraport van boord. Zó laag op 't water kon je pas goed zien, hóe groot die "Volendam" toch wel is. Met al z'n lichten en verlichte patrijspoorten werkelijk de meest majestueuze van de haven. Voor f 2.- per persoon voeren we heen en terug. In Aden werden we doorlopend gevolgd door een moordslee, 'n taxi, die maar steeds begeerde ons te rijden. Bij elke straathoek wachtte hij ons op om ons naar de "city"te brengen, maar 'k lachte hem gewoon uit en zei, dat we meer dan genoeg van de stad gezien hadden. Toen we ze niet kwijt konden raken zijn we tenslotte maar een smal straatje in geschoten, langs geitehokken en inlandse erven, in 't maanlicht dwars over de berg geklommen en toen door de nauwe winkelstraten gebanjerd. Leuk jò? Ik kocht een bakelieten zeepdoos en wat sinaasappels. Duur! Maar de patienten waren blij. In Aden heeft heeft een duiker weer de schroef onderzochten toen hij boven kwam tekende hij de schroef uit...zó en dan één blad. Daar zit waarsch. een slag in, en dat tekende hij op de doften van de roeiboot. Nu eerst even pitten. Dag lieverds, zoen.

Vanmiddag verging ik van de slaap toen 'k vertelde, dat de schroef verbogen was. Als je ook van het Poop-deck naar beneden kijkt zie je de schroef aan bakboord sneller draaien dan de andere en 1 van de vier bladen geeft een wit schuimspoor. In de haven van Aden waren grote valken, die speurden naar alles wat eetbaar was. Doodstil stonden ze in de lucht te "bidden" om dan plotseling neer te duiken en met de klauwen de prooi te pakken. Misschien heb ik er een foto van.
We zitten nu al weer 5 dagen op zee. De Afrikaanse kust vóór Kaap Guardafui was vooral door die lange kijker, (waar iedereen jaloers op is) heel goed zichtbaar. In het gele zand zag ik duidelijk de rijen kraalhutten, de kinderen er bij, enkele mannen en op 't strand wel twintig kano's.
Ook reed er een soort autobusje, maar de weg zèlf kon ik niet zien.
De kapitein stuurde dicht langs de kaap, zodat iedereen hem goed kon zien.



Je ziet hier wat ik door de kijker zag uit onze hut.
De boot zelf zag ik natuurlijk niet. Je weet, Wim, dat onze hut aan stuurboord ligt.
Vanavond is het heel wat rustiger dan gisteravond. Toen werd van één van de dekken een knaap v.e. jongen kreunend van de pijn kronkelend in een bed gewurmd; drukpijn rechts onder, ook lichte défense enz. Doktoren er bij. Appendix? Dit zou de derde wezen: " 'n geheide". Evenals de beide vorige keren: "leucocyten tellen, Vellekoop". En wel iets verhoogd (geen temp) 8 ½ in 8,8 duizend hebben we 't maar tot "een koliek" gedegradeerd. Vandaag nog gevast, morgen mag hij een bordje dunne pap.
De hele zaal in rep en roer natuurlijk, lakens om z'n bed, de electr. fans afgezet om te luisteren. IJsblaas, enz. !
De Z.Rapporten zijn erg druk. 8 uur, 16 uur (verband), 19 uur, en dan, wat er tussendoor loopt. Vandaag o.a. gezondheidsinspectie. ± 500 jongeheren gekeurd, hoofden bekeken, oren, oksels, anussen, puistjes, schaamluizen, scabiesmijten enz.
Ik hoor vertellen dat we op de terugreis 1 x per week alle opvarenden moeten keuren. ('k heb nu al geen knoop meer aan mijn broek.) Als je toch eens wist hoe blij 'k was met dat telegram. 't Is nu twaalf uur en morgen ga 'k wel weer eens verder. Welterusten lievelingen. Maart

29-11-47
Ik zit weer als een vorst tegen het hulpstuurwiel geleund, tas op de knieën, bril op, ∆ aan, aan mijn kapitaal te schrijven..
Zeg jongens, zijn de paperwhite's zó? ---
<-------------------------------------

Staan ze allemaal in de vensterbank? Zit het mica nog in de haard?
Daar roept juist Bezemer dat hij vissen ziet!
Zo nu en dan zien we een grote vin. Bij Kaap Guardafui zagen we "Noordkapers", potvissen met 1 straal stoom wel 7 meter lang.




Vanmorgen werd het hele dek schoongespoeld door een geweldige regenbui, waardoor nu nog op de poop een grote plas water staat.
Jongens, wat is het warm! Op. S.B.zaal liggen er 24. Vrij simpele gevallen, maar alles ligt te puffen.. Bovenlaken gebruik ook ik niet meer.
Vandaag hoorden we dat de route zou zijn:
Sabang, Batavia (1 dag), Makassar, Soerabaya, Batavia (5 dagen) en terug.
Waar we dus met Kerstmis zijn, weet ik nog niet. Zoals op de tekening van Guardafui te zien is, zijn er een stuk of 5 kerstbomen aan boord. In 't ruim heb ik er ook nog 1 gezien. De Marine, die aan boord is zorgde voor hun eigen kerstbomen. Leuke jongens! Aan Bakb. passeren we 2 torpedojagers, ver weg. We zijn nu bijna ter hoogte v.d. Maledieven. Waarschijnlijk over 6 dg in Sabang. 't Lijkt of we al maanden op deze boot zitten. Niet meer dan 290 mijl p.d. (anders 340). (Even ogen dicht) Heerlijk gepit. Wéér 30 min klok vooruit dus nu middernacht.
De overste heeft Valk weer eens over z'n toeren gejaagd door hem de rotste onrechtvaardigheden te verwijten, terwijl Henk op geen enkel punt te vangen was. Later laat die dweil door een luit. vertellen, dat de zaak blauw-blauw gelaten wordt. Maar intussen had Henk natuurlijk al een hele verpeste avond.
Aan Bakboord zien we 't vuurtorenlicht van Minicoy uit de Malediven.
'k Ga naar bed, want 't is Zondag geworden en ook Henk wil naar bed!
Nacht jongens, welterusten.

Zondagmorgen
Heerlijk gepit en eerst 3 pat. ontslagen. Nu klaar voor de kerk om 9 uur. De ontspanning voor de troepen is veel beter geregeld dan vorige keer. Enkele adelborsten en jonkers zorgen voor een prima krant en grammofoonplatenprogram. Elke avond 2 "goede" filmvoorstellingen, revue en boksen. Morgen beginnen uitgebreide sportwedstrijden welke 2 dg. duren en waarvoor zelfs de scheepsinspectie 1 uur wordt vervroegd.
Zó, 'k ben naar de kerk geweest, schone zakdoek, schoenen gepoetst, kerkboekje, een uur gestaan en nu aan de koffie. Voor de kerk was zeer veel animo. (aan S.B. waren 2 diensten Protest. 8 en 9 uur; aan B.B. ging het misbelletje)
Vertel eens hoe 't met Jan Emmens staat!
En het Sinterklaas- en Kerstfeest?
Jongens, ik vind het zó moeilijk om dat doosje met die "maan door de bomen" niet open te maken. Ik wou dat het maar vast Sinterklaasavond was.
Het heeft even geduurd, maar m'n pen was leeg. Wat heb ik dáár toch een plezier van.
"De grote samenzwering" [Sayers, M. en Kahn, A.E.] trok me eerst niet erg maar 'k begin er nu een beetje in te komen.
De zee is spiegelglad, schepen zien we zelden, vligende visjes wel. Het zal wel Donderdag worden vóór we Sabang hebben. Dan Batavia en Makassar – Sour. – Bat. (dus praktisch geen gelegenheid om te passagieren omdat we in Makassar alweer mensen in krijgen)
In Aden kocht ik 500 cigaretten (iedereen kocht er 2 à 3000) en een zeepdoos zoals ik al schreef. Ik moest nog lachen toen 'k aan mevr. v.d. Lugt dacht toen ik de bemanning aan boord zag komen met tapijten. 'k Vroeg wat ze betaald hadden. £ 35.- of £ 40., dat is ongeveer 7 à 800 gulden! Ja 'k ben daar hoerig!
Rond de boot in Aden zwommen honderden kleine visjes net spiering!
En een visser in een kleine kano was ze aan 't vissen. Eerst gooide hij een handjevol aas (broodkruimeltjes en zo) en als er dan een troepje vis bij elkaar was gooide hij bliksemsnel een heel fijn, dun net er overheen, rond, met aan de randen stukjes lood, zodat het snel zonk. Aan een dunne lijn hield hij 't vast.



Als hij 't nu gegooid had zakten de randen snel naar beneden en de visjes waren gevangen. Het net werd schoongemaakt en dan begon het weer. Hij had al gauw een bodem v. zijn kano vol.
Nu stop ik jongens. Dag lieverds helpen jullie goed mee? Dag lieveling. 5 dikke zoenen. Maart

Bij die gezondheidsinspecties
was 't ontroerend
hoe vaak een jongen op
z'n blote lijf een hangertje, een
kettinkje enz. van meisje of Moeder droeg. En als je daar
dan terloops al keurende een vriendelijkheid over zei
zag je ze groeien.

---

[Tekst op achterkant menu 29 november 1947]
Nog even laten zien, hoe goed we 't hier hebben. Toch gaat de kok al knijpen met de voorraad, want vandaag varen we al precies 4 weken (3/12 '47) en nòg geen Sabang. We maken er een recordvaart van. Zeg bij Van Wensen, dat gister de druiven er uit moesten. Het kistje begon te ruiken en was vanbinnen helemaal beschimmeld. 't Kistje heb ik nog. Zal 'k er maar weer een proces-verbaal van opmaken?
'k Schrijf naar Stuart [Tijn Verrijn Stuart, Spaarbank te Delft] en misschien naar Goeree (2 Jan. T.Lees)[verjaardag tante Lees] maar verder niet. Weet jij nog belangrijke data?
Gisteravond schijnt de scheepsraad gesproken te hebben om tòch maar in Indonesië te dokken. 't Zal mooi laat worden.
Alles o.k? Ik doe het elke dag rustiger.
Is de slee goed? Hoe is 't met brandhout. Zorgen Leo [Kester, benedenbuurman] en Wim S. [?] goed voor je? en werken onze Wim, Gerrie, Tijn en Liesje goed mee.
Dag schatten van mij.
Maart

5-12-1947 Sabang – Sumatra – Padang 7-12-1947

a.b. ss. Volendam
varend langs Sumatra's Westkust. 5-12-47
plaatselijke tijd 10.30

Lievelingen van mij.
Op dit moment, 's avonds 10 over half elf is het bij jullie even over half zes en tot zo lang heb ik gewacht om het pakje met de "maan door de bomen" open te maken. Wat een verrassing!
Twee grote suikerbeesten, een M, een machtig leuk boek, (waar ik prompt het bestek in schreef: 3º30' N - 96º15' O) en dan al dat kleine goed en pepermunt. Inderdaad: Wie wat spaart indertijd.... vindt wat in de nood.
En dan gisteravond! Post in Sabang! + krantenknipsels. (o.a. van de Grote Beer, waarmee we gelijk in Sabang lagen) Schat, wat ben je toch lief en wat was ik blij, te horen dat 't goed is met jou (dat schrijf je eigenlijk niet duidelijk) en met de jongens. Is Tijn weer helemaal op dreef nu? En Liesje?
Wim, wat is het toch makkelijk als er een agent is om je naar de overkant te brengen hè.
Als ik het nu goed uitreken, (er zijn al weer 1 ½ uur verlopen) (veel bezoek, gesnoep, enz.) zijn jullie nu aan 't feestvieren.
Vertel eens Tijn, Gerrie en Wim, hoe was 't feest op school? Was Sinterklaas lang? En Zwarte Piet?
Zeg Wim, ik dank je wel voor die mooie foto van jullie klas. Juffrouw Stremler is toch wel lief hè? Ik kon jou eerst niet vinden, maar je zit net als Nico Schoonderwalt op de eerste rij. Ik zag het aan je kousen en je broek, dat jij het was.

En hoe is 't met Gerrie? - Nu 6 Dec. 47 – Je hebt zeker wel hard gezongen voor Sint Nicolaas hè Gerrie? En Tijn zeker ook wel? Wil ik je nu eens vertellen wat er vandaag gebeurd is met Sint Nicolaas? Luister maar!

Omdat we morgen over de evenaar gaan was vandaag Neptunus aan boord gekomen, je weet wel, waarvan ik vorige keer een tekening gemaakt heb.
Het was volop feest: er werden er veel ingezeept, geschoren en gedoopt. Telkens spuiten over alle jongens heen en iedereen was al kledddernat. Toen ineens ... daar kwam Sint Nicolaas en vond het een schande, dat er voor zo'n heidense Neptunus groter feest werd gemaakt dan voor Hem.
Toen hebben ze Sinterklaas en Zwarte Piet opgepakt en in 't water gegooid. De baard van Sinterklaas was een vieze natte prop watten, die aan het Promenadedek bleef kleven.



's Avonds was er een bokswedstrijd en ineens kwam Sinterklaas weer aangestapt met 3 grote Zwarte Pieten. Daarna kwam nóg een Sinterklaas en toen gingen die twee vechten.
Gelachen jó! En er was één grote Zwarte Piet die wou zo'n kleine slaan en toen dook die kleine onder de benen van die grote door, zodat die grote op zijn snoet viel.



En nu is 't alweer Zondag 7 Dec. Aan bakboord nog steeds Sumatra. Gisteravond in 't donker Padang gepasseerd dus nu zuiderbreedte. 'k Ben vandaag niet naar de kerk gegaan maar heerlijk baden gecontroleerd en geboend en voorgedaan en gezongen en naar 't Poopdek om te zonnen. 't Is nogal warm maar lekker hier. Om 10 uur was 'k hier al. 'n Weelde hè?